به نقل از «قدس آنلاین»

موقوفات آستان قدس در هویزه، ریشه در ارادت مردم خوزستان به حضرت رضا(ع) دارد

تاریخ انتشار: ۸ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۰۰۰۱۷

در این دیدار، آیت‌الله موسوی جزایری خواهان توجه بیشتر آستان قدس رضوی به موقوفات حضرت رضا(ع) در هویزه شد و اظهار کرد: در این شهر موقوفات مختلفی همچون مسجد، حسینیه، مدرسه علمیه و کتابخانه به نام حضرت سلطان سریر ارتضا نامیده شده است.

او با تجلیل از تولیت فقید آستان قدس رضوی و خادمان حضرت رضا(ع) به‌واسطه تلاش‌های جهادی صورت گرفته در بازسازی شهر هویزه خاطرنشان کرد: این فعالیت‌ها هیچ گاه از ذهن‌ها پاک نخواهد شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

زعیم حوزه‌های علمیه خوزستان ضمن استقبال از اقدام آستان قدس رضوی پیرامون مستندنگاری تاریخ شفاهی بازسازی هویزه و چاپ کتاب «آستان قدس رضوی و نوسازی جهادی هویزه»، تقریظی براین کتاب نوشت.

برگزاری مراسم سالگرد حماسه هویزه به همت آستان قدس

در این دیدار نماینده مدیریت توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی نیز گفت: همزمان با یادواره شهدای هویزه و سالگرد بازسازی شهر هویزه توسط آستان قدس رضوی در دوران جنگ تحمیلی، مراسمی برگزار و کتاب «آستان قدس رضوی و نوسازی جهادی هویزه» با موضوع مستندنگاری تاریخ شفاهی بازسازی هویزه رونمایی خواهد شد.

علی دست پروری اظهار کرد: تمام مستندات تصویری و نامه‌نگاری‌ها از زمان پیشنهاد بازسازی توسط تولیت فقید آستان قدس رضوی تا دستور تاریخی حضرت امام خمینی(ره) به صورت یک مجلد چاپ شده و آماده رونمایی در مراسم بزرگداشت شهدای هویزه است.

او ادامه داد: همچنین مستندی با بهره‌گیری از عکس‌ها و ویدیوهای ناب و دیده نشده‌ آن زمان اعم از حضور رزمندگان در هویزه و برنامه‌های مناجات، توسل و سخنرانی حضرات آیات واعظ طبسی و موسوی جزایری در آئین افتتاحیه شهر جدید هویزه آماده شده که بخش‌هایی از آن در مراسم پخش خواهد شد.

دست پروری، تجلیل از 5 تن از مردم شریف خوزستان که اموال خود را وقف حضرت رضا(ع) کرده‌اند را یکی دیگر از برنامه‌های این مراسم عنوان کرد.

او افزود: در حاشیه مراسم یادواره شهدای هویزه همچنین نمایشگاهی از تصاویر، اسناد و مستندات بازسازی برپا خواهد شد.

یادآور می‌شود، آیین چهل‌وسومین سالگرد حماسه هویزه، ۱۵ دی ماه در محل یادمان شهدای هویزه واقع در ۴۰ کیلومتری اهواز برگزار خواهد شد.

چه کسی اولی از تولیت آستان مطهر حضرتش در ترمیم خرابیها

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و شروع جنگ تحمیلی مناطقی از کشورمان به اشغال عراق درآمد و خسارات فراوانی به  این مناطق وارد شد.

با آزادسازی مناطق جنگ زده و پاکسازی آن از آثار جنگی، ستاد بازسازی مناطق جنگ زده با همکاری ستادهای معین اقدام به بازسازی مناطق جنگ زده کرد. هویزه از جمله شهرهای غرب استان خوزستان در دشت آزادگان واقع است.

کار بازسازی هویزه از سال 1361 بفرمان امام خمینی توسط آستان قدس رضوی شروع می شود و اقشار مختلف استان خراسان، داوطلبانه وارد عمل می‌شوند. ضمن اینکه برخی از ادارات و سازمان‌های خراسان هم با اعزام پرسنل متخصص در امر تاسیسات در بازسازی مشارکت دارند.

حجه الاسلام واعظ طبسی تولیت فقیدآستان قدس رضوی در نامه ای به حضرت امام (ره) خواستار بازسازی هویزه توسط آستان قدس رضوی می شود. در این نامه خطاب به حضرت امام(ره) آمده است:

ضمن ادای احترام و تقدیم بهترین تحیات، سلامتی وجود شریف آن زعیم بزرگ را در جوار مرقد مطهر حضرت ثامن الائمه علیه السلام از پیشگاه خداوند متعال مسئلت دارم. اکنون که بحمدالله والمنه با عنایات الهی و رهنمودهای صائب و شایسته آن پیشوای معظم بخشی مهم از سرزمین کشور اسلامی ما از لوث وجود متجاوزان صدامی پاک شده بر اساس خط مشی کلی و دستورات موکدی که ارائه فرموده اید وظیفه داریم به بازسازی و عمران شهرهای ویران شده بپردازیم از این میان شهر هویزه از امتیازی ویژه برخوردار است. هویزه شهر حماسه و خون و ایثار است، هویزه مزار شهدای مظلوم است.

 حضرت امام(ره) در تاریخ 2/3/1361 به پیشنهاد تولیت وقت آستان قدس رضوی پاسخ مثبت می‌دهند.

در پاسخ حضرت امام(ره) آمده است: هویزه مظلوم با دست جنایتکار صدام این دشمن سرسخت اسلام و تشیع به صورت ویرانه درآمد و آن جایگاه پروانه های شمع ولایت در کشور ثامن الائمه علیه و علی آبائه الصلوات و تحیات چون جایگاه جغدان گردید و مسلمانان عرب مظلوم آن شهر خون و شهادت از صغیر و کبیر و مرد و زن از آتش بیداد این کافر کیش مدعی دوستی عرب سوخت چه کسی اولی از تولیت آستان مطهر و خدمتگزار مرقد نورانی حضرتش در ترمیم خرابیها و بنای شهر معظم است و کدام مقام والاتر از مقام ولایت آن سرور در نوازش عزیز دوستان او. باشد که خیر خواهان و دوستان محترم آن مقام مقدس اقتدا به مولای خود کرده و در راه بازسازی خوزستان و دیگر خرابه های یادگار این ابر جنایتکار قرن همت گمارند...

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: آستان قدس رضوی بازسازی هویزه شهدای هویزه حضرت رضا ع حضرت امام خواهد شد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۰۰۰۱۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نام ماندگار معمارباشی‌ها بر آستان زرافشان جانان

تلألو هنر است و جلوه‌گری خلاقیت. زیبایی‌ها در اینجا، قاب شده و رفته روی دیوار و ایوان و گنبد و گلدسته. هر آنچه چشم می‌بیند، می‌پسندد. این نتیجه سال‌ها همجواری عشق و هنر است که از حرم مطهر حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) یک اثر برتر معماری خلق کرده است.

از مسجد گوهرشاد گرفته تا ایوان طلا و صحن قدیم و جدید، همه بناها به زیبایی ساخته و آراسته شده‌اند. بنا شدن هر کدام از اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی بخشی از معماری دوره‌های تاریخی حاکم بر ایران را با خود دارد. اهمیت معماری در حرم مطهر، این شغل را به یکی از پرکاربردترین حرفه‌های مورداستفاده در حرم مطهر رضوی تبدیل کرده است. شغلی که از محمدنایب معمار گرفته تا محمدصادق معمارباشی و علی‌نقی مشهدی و معمار بزرگی چون استاد قوام‌الدین شیرازی برای بنا شدن هر کدام از اماکن زیبای حرم مطهر به کار گرفته‌ شده است. 

شغلی به قدمت صفویه
از ساخت این بنای مطهر چند صد سال می‌گذرد و خدا می‌داند اولین خشت آن را چه کسی گذاشته است. عمله و بنا، نقاش، کاشی‌کار، آینه‌کار و... همه زیر نظر یک نفر کار می‌کردند تا صحن و سرا بسازند برای حضرت شمس‌الشموس(ع). آن یک نفر هم معمارباشی بوده که مهم‌ترین شغل را در حوزه ساخت و تعمیرات حرم مطهر رضوی داشته است.
اسناد تعمیرات و ساخت‌وسازهای حرم مطهر در دوره‌های مختلف را که بررسی کنیم به سند ۳۲۲۴۴ و ۳۲۳۵۷ می‌رسیم که قدیمی‌ترین سند موجود در آرشیو مدیریت اسناد سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی درباره شغل معمارباشی است. براساس این اسناد، سابقه این پیشه در حرم مطهر رضوی به دوران صفویه بازمی‌گردد. به بهانه روز بزرگداشت شیخ بهایی که در تقویم رسمی کشور روز معماری نام‌گذاری شده، با اعظم نظرکرده، مسئول امور نمایه‌سازی و مستندسازی اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت‌وگو کردیم تا سابقه این پیشه در حرم مطهر و سندهای به‌جا مانده از آن را بررسی کنیم. 

دومین شغل مهم آستان رضویه
الان هم اگر دقت کنید همین‌طور است. این‌طور که مثلاً نام مهندس یا معمار بر پیشانی یا ورودی یا کتیب‌نامچه بناها ثبت و ضبط می‌شود. در حرم مطهر رضوی نیز نام بسیاری از معمارانی که با هنرمندی خود به این بارگاه نور زیبایی بخشیدند، علاوه بر آثار ماندگارشان در اسناد به‌جا مانده از دوره‌های مختلف تاریخ حرم مطهر وجود دارد. دفاتر توجیهات و مقررات، استیفانامچه‌ها، طومارهای تعمیرات، دفاتر اداره و قبض‌های وصل، همگی نمونه‌هایی است که در آن‌ها به حضور معماران در ساخت و تعمیر اماکن مختلف حرم مطهر اشاره شده است. براساس این اسناد، معمار بالاترین شغل در انجام تعمیرات و دومین شغل پرکاربرد در مجموعه اسناد آستان قدس رضوی را داشته است. بنا به سلسله مراتبی که مرسوم بوده، معمارباشی در صدر امور قرار داشته و پس از او معمار، نایب معمار، سرکاردار عمارت، بنا و در آخر عمله و فعله قرار داشتند. در آن زمان روال کار به این صورت بوده که شخص معمار وجوهات تعمیرات را تحویل و استیفانامچه‌های تعمیرات را تأیید می‌کرده است. البته این در صورتی بوده که کار به صورت برون‌سپاری نبوده باشد. یعنی اگر استیفانامچه به صورت قرارداد مقاطعه‌کاری به معمار سرکار دیوان اعلی سپرده می‌شده، هزینه‌های آن باید توسط مستوفی سرکار آستانه و متولی‌باشی تأیید می‌شده است. اگر هم استیفانامچه آن با معمار آستان قدس منعقد می‌شده باید سرکاردار عمارات و ناظر کل، آن را تأیید نهایی می‌کرد. لازم به توضیح است استیفانامچه در واقع سندی‌ است که مطابق آن، قراردادی با معمارباشیان خارج از آستان (معادل پیمانکاری در عصر حاضر) بسته می‌شده است. این اسناد عموماً مربوط به دوره افشاریه‌اند و در آن دوره رایج بوده‌اند. برون‌سپاری ساخت و تعمیر اماکن به این دلیل بوده است که اغلب این معماران و معمارباشیان نه تنها جزو کارکنان آستان نبودند، بلکه از شهرهای دیگری هم آمده بودند. زمانی که نادر فاتحانه از هند بازگشت، علاوه بر غنایمی مانند اشیای نفیس و جواهرات، گوهرهای دیگری را نیز به خراسان آورد. او یگانه‌های تمام اصناف هنری از معماران، نجاران و نقاشان گرفته تا خاتم‌کاران و درودگران را از شهرهایی مثل قم، کاشان و اصفهان به مشهد کوچانید تا بناهایی در حرم مطهر بسازند و با هنرشان آن را آراسته کنند. در این میان، معماران که جزو کارکنان آستان قدس نبودند، در قالب استیفانامچه‌هایی تعمیرات را انجام می‌دادند.  از بررسی تعدادی از اسناد تعمیرات در دوره افشاریه به این نتیجه می‌رسیم که گچ‌کاری و نقاشی مکان‌های مختلف حرم مطهر و مسجد جامع گوهرشاد در قالب استیفانامچه‌هایی به معمارباشیان سرکار آستانه، دیوان اعلی (حکومت مرکزی)، قم و اصفهان واگذار شده است. بعدها این شیوه در دوره‌های صفویه و قاجاریه کنار گذاشته شد و یا به‌ندرت انجام می‌گرفت و معماران و معمارباشیان جزو کارکنان سرکار فیض‌آثار به شمار می‌آمدند.
در دفاتر اوارجه مربوط به تعمیرات که هم تعمیرات و هم ساخت و ساز مسجد و اماکن متبرکه را دربرمی‌گیرد، چگونگی پرداخت اجرت و دستمزدها، خرید مصالح ساختمانی و مکان‌های انجام تعمیرات به صورت‌ تفکیک شده و مشخص آمده است. اغلب هزینه‌های ثبت شده در این دفاتر به صورت مقاطعه‌کاری به معمارباشیان دیوان اعلی پرداخت شده است. به عنوان نمونه در دفتر اوارجه مربوط به سال ۱۱۵۶ قمری تعمیرات بنایی، گچ‌کاری و نصب سنگ‌های ازاره‌های شبستان‌های ملاعبادالله و ملاملک‌علی و منبر مسجد گوهرشاد به مبلغ ۷۶ نادری و ۸۲۵ دینار به بنّای سرکارآستانه که اغلب با نام استاد محمدباقر در این اسناد شناخته شده، واگذار شده است. اجرت و مصالح به کاربرده شده در مقایسه با دفاتر توجیهات بسیار کمتر بوده و به نظر می‌رسد بیشتر تعمیرات جزئی و کوتاه مدت در این‌گونه اسناد به معماران و استادکاران محول می‌شده است. 

نام‌هایی که به جا مانده
در آرشیو مدیریت اسناد سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی تعداد ۱۲۶ سند درباره معماری حرم وجود دارد که ۱۶ مورد متعلق به سال‌های ۱۱۰۰ تا ۱۲۱۷ قمری یعنی دوره صفویه و افشاریه، ۱۸مورد مربوط به سال‌های ۱۲۱۷ تا ۱۳۴۴ قمری یعنی دوره قاجاریه و ۹۲مورد مربوط به سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۷۴ شمسی یعنی دوره پهلوی به بعد است. قدیمی‌ترین این سندها مربوط به سال ۱۱۵۶ قمری است. این سند که در دوره افشاریه ثبت شده، مربوط به پرداخت مواجب به مأموران خدمت در آستان مقدسه بوده است. در این سند، پرداخت مواجب به شخصی با عنوان معمارباشی سرکار دیوان که در خدمات معماری حرم حضور داشته، ثبت شده است. جدیدترین و آخرین سند هم به سال ۱۳۷۴ شمسی می‌رسید که مربوط به سازمان عمران و توسعه حریم حرم رضوی و درباره مواردی مرتبط با معماری دارالولایه و صحن جمهوری اسلامی است.
اما تعداد اسناد مربوط به شغل معمار در این مجموعه اسناد بسیار بیشتر است. از میان ۳هزارو۳۶۰ مورد سند مربوط به این پیشه، ۳۴۵ سند به دوره صفوی و افشاری، هزارو۲۳۴ سند به دوره قاجار و بقیه به دوره پهلوی به بعد تعلق دارد. 
در بررسی این اسناد از نام بزرگانی چون استاد قوام‌الدین شیرازی که بگذریم، به نام‌های زیادی برمی‌خوریم که هرکدام در ساخت گوشه گوشه این حرم و بارگاه نقش‌های کوچک و بزرگی داشتند. یکی از این افراد، استاد محمدصادق معمارباشی سرکار فیض‌آثار در دوره قاجاریه است. در سندی متعلق به تعمیرات حرم مطهر در سال ۱۳۰۵ قمری، برات پرداخت مواجب وی به مبلغ ۱۷ تومان نقد و ۷ خروار و ۴۰ من غله از موقوفات مطلقه ثبت شده است. معمار بعدی حرم مطهر رضوی محمدباقر معمار است که نامش در مجموعه اسناد مسجد جامع گوهرشاد در سال‌های ۱۰۱۰ – ۱۰۰۸ قمری وجود دارد. همچنین محمد شریف بن عرب، معمار شیرازی نیز که تعمیرات صحن کهنه آستانه مقدسه رضویه در سال ۱۰۵۹ به دست او صورت گرفته، از استادان نام‌آور معماری بوده است. دیگر معماری که نامش در یکی از مهم‌ترین مکان‌های حرم مطهر ثبت شده، استاد علی نقی مشهدی معمار است. نام او در جنب توحیدخانه حرم مطهر زیر آینه بزرگ با این عنوان آمده است: «این ایوان زرافشان رفیع عالی به بنایی استاد علی نقی شاگرد استاد معصوم مشهدی به اتمام رسید». 

در کنار معماران
معماران از ابتدا در جایگاه نبودند. روزگاری پیش‌تر کارگری کردند، بنایی کردند، در کنار معماران پیش از خود شاگردی کردند و آموختند و آموختند تا شدند معمار و معمارباشی. در اسناد به‌جا مانده مرتبط با این حوزه، نام افرادی به چشم می‌خورد که عنوانشان «نایب معمار سرکار» بوده است. این افراد در زمان غیبت معمارباشی و معمار، عهده‌دار مسئولیت امور بودند و بر انجام کارها نظارت داشتند و در عین حال برای آینده کسب تجربه می‌کردند. در سند شماره ۹۱/۲۱۱۶۵ نام حاجی آقا نایب معمار به عنوان یکی از این افراد ثبت شده که در دوره قاجاریه انجام وظیفه می‌کرده است. دیگر افرادی که در ساخت و ساز حرم مطهر حضور فعال داشتند، بنّاها بودند. این افراد از نظر سلسله مراتب کاری زیردستان معماران محسوب می‌شدند. بنّاها که به عبارت بهتر کمک‌دست معماران بودند، همه کارهای ساختمانی و مسکن‌سازی را انجام می‌دادند. در کنار آن‌ها، یک بردست، چند عمله، یک ناوه‌کش و دو مقنی و یک نجار هم کار می‌کردند. در صفه آرامگاه شیخ حر عاملی در پایین کتیبه، نام یکی از بنّاهای آن دوره یعنی استاد ابراهیم بنّا مشهدی دیده می‌شود. بنایی سنگ‌های گنبد حاتم خانی در تاریخ ۱۲۷۱ قمری به دست این استاد بنا صورت گرفته است. این افراد که در کنار سایر افراد شاغل در مجموعه تعمیرات و ساخت‌وسازهای حرم مطهر رضوی نامشان در جای‌جای این مکان مقدس ثبت و ضبط شده، آثار ماندگاری از خود به جا گذاشته‌اند که تا ابد خواهد درخشید.

زهرا زنگنه